Evet ilk yazımızda genel olarak AFR nedir, Lambda nedir, yanma nedir biraz bahsetmiştik. Bu yazımızda ise motorun AFR ile olan ilişkisini inceleyeceğiz. Bu incelememiz sonucunda ise AFR ayarının aslında neden yapıldığını, neye yaradığını daha iyi öğrenmiş olacağız.
- Bölüm: Genel Bilgiler
- Bölüm: Motorun AFR’ye göre çalışma prensibi
- Bölüm: AFR nasıl ölçülür
- Bölüm: LPG de AFR ayarı
Aracımızın genel olarak çalışması şu şekildedir. Araç üzerinde bulunan sensörler vasıtası ile verileri toplar, bu verileri işler ve buna göre motorun çalışma parametrelerini belirler. Bu belirlediği parametreler ateşleme zamanı, yakıt püskürtmeleri vb. dir.
Elektronik kontrol ünitesine sahip (ECU) motorun genel çalışma çevrimi şu şekildedir;
- Araç map sensörü ve MAF sensörü vasıtası ile araca giren hava miktarını ve sıcaklığını ölçer
- Aynı zamanda gaza ne akdar bastığımızıda hesaba katar ve buna göre püskürtülmesi gereken yakıtı ayarlar
- Motorda yanma işlemi gerçekleştikten sonra egzozda bulunan oksijen sensörü ECUya bilgi verir, egzoz gazındaki oksijen miktarına göre yanmanın zengin veya fakir olup olmadığı bilgisi gider.
- ECU oksijen sensöründe aldığı bu bilgilere göre yakıt püskürtme değerlerinde düzeltme yapar.
İşte yakıtta yapılan bu düzeltmelere biz fuel trim diyoruz. Uzun dönemli olana LTFT(Long Term Fuel Trim) kısa dönemli olana STFT(Short Term Fuel Trim). Bu düzeltmelere göre ve oksijen sensöründen gelen feedbacke göre aracımız çalışmasını sürdürüyor. Ancak bir noktaya kadar 🙂
Şimdi karşımıza iki yeni kavram daha çıkıyor Closed Loop(kapalı döngü), Open Loop(açık döngü). Neden iki farklı döngü var, buna değinmeden önce oksijen sensörümüzün çalışma mantığını bir anlayalım.
Araçlarımzıda narrowband veya wideband adını verdiğimiz oksijen sensörleri bulunur.Bazı araçları hariç tutarsak araçlarımızın çoğunda narrow band dediğimiz oksijen sensörleri bulunur. Adından da anlaşılacağı gibi narrow=dar bir bantta çalışırlar.
Narrowband oksijen sensörleri 0-1 V arasında çıkış verir.AFR açıklarken bahsetmiştik ideal AFRnin üstü fakir, altı zengin karışımdır diye. Narrow band sensörlerimiz karışımın zengin mi fakir mi olduğunuj ölçerler ama ne kadar fakir ne kadar zengin maalesef bunu bilemezler.
Sol tarafta narrowband sağ tarafta ise wideband bir oksijen sensörü var. Sol taraftaki sensör çok dar bir aralıkta çalıştığı için ne kadar zengin yada ne kadar fakir karışım olduğunu söyleyemez. Fakir karışımda 0.2 volt zengin karşımda 0.8 volt çıkış verir ve bu iniş çıkış sürekli devam eder.
Peki neden anlattık oksijen sensörü ile ilgili bu bilgileri. Şundan dolayı; aracımızın güce ihtiyaç duyduğu durumlarda, yani tam gaza yakın yüklenme durumlarında narrowband çok iyi bir okuma yapamadığı için ECU open loop a geçer, Yani oksijen sensöründen gelen verileri okumaz ve kendi haritasında önceden programlanmış püskürtme değerlerine göre yakıt püskürtür. Oksijken sensöründen veri almadığı için biz bu duruma open loop yani açık döngü deriz.
Özetlemek gerekirse;
Closed Loop: Sakin kullanan bir sürücünün belkide %90 ‘ının geçtiği durumdur. ECU oksijen sensöründen aldığı bilgiye göre yakıtı arttırı veya azaltır(LTFT-STFT)
Open Loop: Gaza 3/4 ve üzerinde bastığımzıda, yüklenmelerde oksijen sensöründen gelen veri dikkate alınmaz ve ECUda önceden programlanmış yakıt değerleri göre püskürtme yapılır.
Buraya kadar LTFT-STFT, Open loop ve closed loop u öğrendik. Ama bunları anlatırken araçlarımızda bulunan narrowband sensör ile aracımızın ne kadar fakir, ne kadar zengin karışımda çalıştığını bilemediğimizide söyledik. İşte LPG de AFR ayarı yapabilmek için AFR değerini ölçebilmemiz gerekiyor. Maalesef narrowband sensörler bize bu bilgiyi vermediği için ayrı bir cihaz ile bunu ölçebiliyoruz. Bir sonra yazımızda AFR nasıl ölçülürü paylaşacağım.
LPG AYAR 